In mijn tweede blog had ik het vooral over de groepssamenstelling en de organisatie. Je kijkt naar het onderwijsarrangement dat elk kind nodig heeft en plaatst dan kinderen samen op grond van interesse, ontwikkelingsniveau of onderwijsbehoeften. Je laat het leerstofjaarklassensysteem ver achter je.

In deze blog zou ik verder ingaan op de rol van de leerkracht. In mijn ogen is een leerkracht een mentor, een begeleider en een coach. Droog, frontaal lesgeven gaat ontzettend tegen mijn gevoel in, want je weet dat er altijd kinderen in de klas zitten waarvoor de stof of te moeilijk is en gefrustreerd raken, of te makkelijk is en afgeleid raken. Idealerwijs zet je met je kinderen een doel uit en laat de kinderen dan elk op hun eigen manier oefenen, onderzoeken, uitzoeken, uitvinden, .... hoe het in elkaar zit, zodat ze zelf ontdekken hoe het zit en echt het gevoel krijgen
iets zelf geleerd te hebben.

Jouw rol als leerkracht verandert dan drastisch. Je bent niet meer de alwetende wandelende encyclopedie, in tegendeel zelf, je laat zien wat jij doet als je iets niet weet, je geeft de kinderen een kijkje in hoe jij dingen aanpakt als het niet meteen lukt, je laat kinderen merken dat ook jij fouten maakt en daarvan leert, je toont en deelt je passie voor leren, je laat zien dat je je hele leven aan het leren bent, ook al sta je voor de klas ... de illusie die veel kinderen hebben dat volwassenen / leerkrachten / ouders alles weten moet snel van de baan. Geef niet onmiddellijk antwoord op leervragen van kinderen, laat ze die noteren en zelf uitzoeken, laat ze onderzoek doen naar dingen die ze intrinsiek motiveren. Je zult zien dat kinderen heel enthousiast en bijna niet te stoppen aan de slag gaan. Als leerkracht laat je de kinderen de kracht van het leren ontdekken. Je weet eerst iets niet, dan ga je uitzoeken hoe het zit, dan ga je oefenen en dan kun je het ! Waw. Als kinderen aan de slag zijn ga jij begeleiden waar nodig, uitleg geven maar liever zelf nog de weg wijzen, niet voorkauwen, laat ze het zelf ontdekken, dan blijft het beter hangen.
 
In de dagelijkse leergesprekjes die je met kinderen houdt ben je een leercoach en mentor van het kind. Je kijkt naar hoe het kind leert, geef het inzicht in zijn/haar eigen leerstijl, leerstrategieën, leercapaciteiten, oplosstrategieën, talenten, ... dat kan in klassikale leren leren momenten, maar zeker in de individuele begeleidingsgesprekken. De voortgang van de kinderen en de verslagjes van de begeleidingsgesprekken worden in een digitaal portfolio bijgehouden. Kinderen worden mede-eigenaar van hun leerproces, krijgen meer inzicht en verantwoordelijkheid in hun leervorderingen. Ze worden betrokken, hun leerproces krijgt betekenis en inhoud en hierdoor verhoogt hun motivatie want elk kind wil groeien in zijn/haar eigen tempo, maar groeien willen ze. Laat ze die groei ook zien. Niet afgemeten tegenover leeftijdsgenootjes, maar tegenover zichzelf !

Het is niet het product wat centraal moet staan in het onderwijs, zo van : 'kijk eens wat een mooi werkje je kind gemaakt heeft', maar het proces, wat heeft het geleerd van deze opdracht ? Mijn haren rijzen ten berge van de mooie prachtige werkjes die vanaf de kleuterklas gemaakt worden, iedereen hetzelfde, netjes binnen de lijn, en eigenlijk blijft dit de hele schoolcarrière de meetlat, je resultaten, je werkjes, je punten, hoe netjes je schrijft, hoe netjes je tekent, hoe netjes je werkt, hoe goed je oplet tijdens zo'n klassikale middenmootles, ... terwijl het volgens mij toch echt draait om het leren op school ? Deze twee uitersten kan ik niet meer combineren met elkaar.

We moeten als leerkracht het resultaat loslaten, natuurlijk kun je met de kinderen de voortgang in resultaat bespreken, maar dan zit je toch alweer op het proces, en dat is waar het om draait, het leerproces. Al langere tijd zijn daarom de punten uit mijn klas verdwenen, geen punten en beoordelingen meer, maar besprekingen van het leerproces, ben je trots op jezelf, denk je dat je voldoende je best gedaan hebt, ben je tevreden met het resultaat, wat heb je geleerd, wat ga je volgende keer anders doen ?

Wat vergt het van een leerkracht om deze rollen te kunnen vervullen ?
Moed om het anders te doen, passie voor leren, begrip en empathie voor kinderen, kennis van leerstijlen, leerstrategieën, leren leren en oplossingsstrategieën, en een goed managementvermogen ! Het mooie van dit systeem is, dat eenmaal je dit weet en beseft hoe het anders kan, kun je niet meer terug.

' Anders omdat ik niet anders kan ' was een uitspraak op het Festival of Solutions ! Dat is een waarheid als een koe. Veel heel goede leerkrachten stappen uit het onderwijs, ze hebben ontdekt hoe het anders kan en krijgen niet de ondersteuning en mogelijkheden om het anders te doen en dan gaat het schoentje heel erg wringen, want je beseft dat je dagelijks kinderen tekort doet, terwijl dat helemaal niet zou hoeven. Je beseft dat als je school weer de zoveelste methode aanschaft ze aan kapitaalvernietiging doen en eigenlijk ook niet echt willen veranderen. Veel prachtige, enthousiaste, passievolle leerkrachten zoeken andere banen, of gaan hun eigen interesses achterna, want ze worden ontzettend geremd in hun groei binnen de school. Mannen vind je al helemaal weinig in het onderwijs, volgens mij omdat er helemaal geen rekening gehouden wordt met de manier waarop jongens leren en les willen geven. zij-instromers geven het na een jaar op als ze ontdekken hoe anders het onderwijs werkt dan de bedrijfswereld. Er gebeuren zaken die in een bedrijfswereld nooit zouden kunnen .... maar daarover wijd ik hier maar niet uit. Wat ik wel weet is dat in verschillende landen leerkrachten gezien worden als belangrijke mensen binnen de gemeenschap, dat er door de schoolhoofden goed voor ze gezorgd wordt op een heel breed en ook
persoonlijk vlak, dat ze een academische opleiding volgen, dat ze trots zijn op
hun werk, dat ze de tools en ondersteuning krijgen om prettig, gelukkig en vrij
les te geven, en dat is iets wat ik hier nog niet ervaren heb.

Een andere vraag die blijft borrelen, waarom kan ik, met al mijn verstand, nooit een volle dag luisteren naar lezingen, hoe interessant ook ? Ik ga andere dingen doen, ik word ongedurig, ik verveel me als het niet interessant of nieuw is, laat staan als het dan ook nog eens de hele dag dezelfde persoon is, ik ga wiebelen,
draaien en neuspeuteren ... waarom, waarom vragen wij dit dan van onze kinderen ? Niet 1 dag, maar 5 dagen per week, de hele dag, dezelfde leerkracht, hetzelfde lokaal, hetzelfde raam, hetzelfde vogeltje voor het raam, of spinnenwebje in de hoek van de klas, ... ik begrijp wel waarom zo veel kinderen zo veel stempels krijgen omdat ze dit niet volhouden. Volgens mij zou ik in die situatie ook wel voldoen aan de criteria van enkele disorders. Als ik de kinderen in klassen ga observeren en ze zitten voor het zoveelste moment die dag in de klas naar een verhaaltje te luisteren, wiebelend op hun stoeltje, schraal aan kin en mond van het zuigen op die trui of mouw, dan weet ik al hoe laat het is ... laat die kinderen vrij, laat ze spelen, ontdekken én leren alstublieft !

We zouden nog een heel diep moeten nadenken over het doel van onderwijs. Waar leiden wij onze kinderen voor op ? Wat willen wij de kinderen
bijbrengen, leren en meegeven aan vaardigheden ? Welke uitdagingen en
hindernissen komen onze kinderen in hun verdere leven tegen ? En over die inhoud wil ik het hebben in mijn volgende blog.

Dat was het weer voor vandaag ... 

Ik hoop met deze blogs mijn steentje bij te dragen aan deze erg noodzakelijke 
SHIFT in het onderwijs. Commentaar waar ik iets mee kan, waar ik en wij iets
van  kunnen leren is welkom. Ongezouten meningen en kritiek waar ik niets mee
kan,  kun je beter uit respect voor jezelf houden, dan draag je ook je steentje
bij  aan een betere wereld ! Dus voel je vrij met me mee te denken !

Met vriendelijke groeten
Ans Ramaut

Blog 2 over onderwijsvernieuwingen


Ik ga vandaag verder waar ik gebleven was in mijn verhaal. De school, als we het zo nog willen noemen, zou een afspiegeling moeten zijn van de maatschappij waarin onze kinderen zullen en willen leven. In een maatschappij, woont, leeft en werkt iedereen van verschillende rassen, seksen en leeftijden door en met elkaar. Ik ben nog nergens baan tegengekomen, waar allemaal mensen van dezelfde leeftijd, hetzelfde werk op hetzelfde niveau doen tegengekomen. 

En dan kun je het vervolg al wel raden natuurlijk, de vraag is dan waarom we de kinderen verdelen in leerstofjaarklassen, ja dat moeilijk woord, van een monster wat eeuwen geleden misschien wel goed heeft gewerkt maar nu een nauwelijks uit te roeien bolwerk is geworden. 

Kinderen worden op leeftijd in klassen gepropt, 30 kinderen in één ruimte is geen uitzondering meer en worden de hele dag hapklare brokken leerstof toegediend. Waarom, dit is geen afspiegeling van de maatschappij. Door dit systeem vallen nu heel veel kinderen buiten de boot, de kinderen die meer structuur nodig hebben, de kinderen die meer fysieke verzorging of hulp nodig hebben, de kinderen die nood hebben aan kleinere klassen, de kinderen die slimmer zijn dan gemiddeld, de kinderen die andere leerstijlen hebben, de kinderen die hoog sensitief zijn, de kinderen die meer begeleiding nodig hebben, de kinderen die meer herhaling nodig hebben, … kortom iedereen die niet gemiddeld is valt uit dit systeem … en reguliere school is dus bijlange na geen afspiegeling van onze ideale maatschappij ? Alhoewel de Wet op het primair onderwijs het leerstofjaarklassensysteem verbiedt, blijven de meeste scholen onverstoorbaar doorgaan.

We moeten dus los uit dit systeem. Ook hier kun je om gaan denken en vetrekken vanuit onze ideale maatschappij. Alle mensen horen erbij, elk individu moet op zijn eigen manier, niveau en tempo betekenisvol werk kunnen verrichten, rekening houdend met de talenten en beperkingen van ieder, kijkend naar welke voorwaarden nodig zijn om deze mensen een veilige, plezierige omgeving te bieden.

Dan ga je terug naar school. Ik denk aan een school waar elk kind welkom is. En dan bedoel ik ook elk kind. Als je dat begrijpt kun je verder met nadenken over hoe dat gerealiseerd kan worden, en dan denk ik aan een structuurklas, een kleine klas met veel medische en verzorgende hulp, stamgroepen, niveaugroepen, interessegroepen, leefgroepen, … en ook denk ik aan de omgeving die er uit zou moeten zien als een minidorp / stad met een bieb met werkplekken, een stiltelokaal, een compleet ingerichte keuken, een winkel waar geknutselde spulletjes verkocht kunnen worden, een kantoor waar kinderen de schoolkrant organiseren, een schoolradio, een bemiddelingsdienst om conflicten uit te praten, en natuurlijke speeltuin, met moestuin en tuin, bouwmaterialen, reuze zandbak, bomen en veel groen, een podium, .... De omgeving bewezen gezond en gelukkig te maken, en dan heb je nog de interessegroepen dans, zang, toneel, turnen, zwemmen, voetbal, instrument, … therapeuten die kinderen onder schooltijd kunnen helpen. Peuter en kleutergroepen, zodat school één lijn vormt vanaf 2.5-3 jaar ...

Een afspiegeling van de maatschappij, we kunnen vast nog veel meer leuke initiatieven bedenken. Waar halen we de tijd vandaan ? Met de huidige technologieën is het mogelijk de basisstof aan elk kind individueel voor te
schotelen. Dat kan op 1 derde van de lestijd. Voorschotelen wil niet zeggen,
hier heb je de stof zoek het maar uit. Zeker niet. Je geeft de kinderen
medeverantwoordelijkheid en inzicht in hun eigen ontwikkeling, daarmee betrek
je de kinderen bij hun leerproces, je verhoogt zo de betrokkenheid en de
betekenis en je leert kinderen belangrijke levensvaardigheden aan. Een doel
stellen, oefenen om dat doel te behalen, doorzetten en vooral reflecteren om
het leerproces. En omdat je de klassen loslaat, kunnen kinderen op niveau en op
graad van hulp ingedeeld worden. De leerkrachten die niet langer frontaal voor
de klas staan, worden begeleider van dat proces, worden mediator en coach. Ze
investeren in een echte band met het kind, volgen de vorderingen van dichtbij,
houden dagelijkse reflectie-coachgesprekken, kan hulp bieden waar nodig, kan enkele kinderen bij elkaar nemen voor extra uitleg, … omdat je de klassen
loslaat hoef je ook niet 1 leerkracht op 30 kinderen te hebben, je hebt een
team aan mensen die klaar staat om de kinderen waar nodig te begeleiden. De
kinderen houden hun werkjes, behaalde doelen, leerhoogtepunten bij in een eigen
portfolio, waarin ook ouders hun kind kunnen volgen. 
 
Het tweede deel van de lestijd kan besteed worden aan herhaling, verbreding en/of verdieping. En we hadden het over derden dus dan houden we nog
een derde deel van de tijd over voor andere, net zo belangrijke leeractiviteiten, die ik hierboven al noemde. De schoolkrant, de radio, de winkel, toneel, muziekinstrument, zang, sport, tuinieren, bouwen, … ieder kind met zijn of haar eigen talent aan de slag.

Volgende keer meer over de rol van de leerkracht.

Met vriendelijke groeten
Ans Ramaut